სად მივყავართ ევოლუციას?

დაახლოებით ნახევარი წლის წინ კამათი მომივიდა ჩემ დასთან. თემა ეხებოდა საქართველოში კარგად ნაცნობ ყბადაღებულ ჩიპებს. ალბათ გახსოვთ ჩვენ ქვეყანაში გავრცელებული ლეგენდები და მითები ბიოჩიპების შესახებ. თუ ვინ და როგორ გაავრცელა ეს ლეგენდები და მითები ამაზე საუბარს არ ვაპირებ, მითუმეტეს ეს არც ამ ახალი ბლოგის თემატიკაა და არც კამათის გასაღები. ჩვენ უფრო ვკამათობდით ჩიპებზე და ადამიანის როლზე. მოგეხსენებათ სიახლეს (რომელიც მხოლოდ იდეის დონეზეა მსოფლიო მასშტაბით) არც თუ ისე ადვლად ეგუება ადამიანთა უმრავლესობა და მითუმეტეს ისეთ უცნაურ რამეს როგორიცაა ბიოჩიპი. თუ გამოვაკლებთ რელიგიურ ფუნდამენტალისტებს და ფანატიკოსებს, რომლებიც ამ ბიოჩიპებში რაღაც მეორედ მოსვლის ნიშნებს, ანტიქრისტეს ბეჭედს და სატანის ხელს ხედავენ, დაგვრჩება ადამიანთა უზარმაზარი მასა რომელიც არც თუ უსაფუძვლოდ, ყოველგვარი მისტიფიკაციის და რელიგიური გრძნობების გარეშე, ერთგვარი შიშით და უნდობლობით უყურებს ბიოჩიპების არც თუ ისე ახლო პერსპეტქტივას. ეს ბუნებრივია – ჩნდება ერთგვარი შიში. ხომ შეიძლება ეს მთავრობებმა და მონსტრმა კორპორაციებმა ბოროტად გამოიყენონ? ხომ შეიძლება ეს იყოს კონტროლის და ადამიანის უფლებების შემზღუდავი საშუალება. ჩემი პასუხია – კი როგორ არა, თავისუფლად. მაგრამ კამათი მაინც უფრო სხვა რამეს ეხებოდა. მე რათქმაუნდა ვაცნობიერებ და სრულიად შესაძლებლად მიმაჩნია რომ ბიოჩიპი ვიღაცამ ან ვიღაცეებმა შესაძლოა არაკეთისინდისიერი მიზნით გამოიყენონ, მაგრამ ამ საფრთხის მიღმა არ მესმის რა მორალური ბარიერი უნდა ეღობებოდეს ადამიანს.

ჩემი და კი როგორც ჩანს დიდ წინააღმდეგობას აწყდება და სვავს მისი აზრით გადაულახავ კითხვას “სადამდე შეიძლება წავიდეს ადამიანი?” ჩემი აზრით მსგავსი პოზიცია ცდილობს გაავლოს საზღვარი ადამიანსა და კიბორგს შორის ან ადამიანსა და რაღაც სხვას შორის. სწორედ აქ წარმოიქმნება წინააღმდეგობა. თუ ჩავიდგით ჩიპები და რაღაც მოწყობილობები სხეულში. გავაგრძელეთ ეს პერსპექტივა გავიუმჯობესეთ ხედვა ან რამე სხვა მახასიათებლები, ბოლო ბოლო სად არის ზღვარი ადამიანად ყოფნასა და რაღაც სხვას შორის? ეს კითხა აშინებს ადამიანს, რადგან მან თავისი მნიშვნელობა რაღაც საკრალურს დაუკავშირა. ჩიპები და სხვადასხვა მოწყობილობები უსულოა. ადამიანი რაღაც უფრო მეტი. კითხვაზე ‘სადამდე შეიძლება წავიდეს ეს ყველაფერი” ჩემი აზრით პასუხი უნდა იყოს “სადამდეც ევოლუცია წაგვიყვანს” ადამიანთა დიდ ნაწილს, წარმოუდგენია რომ ევოლუცია (თუ ასეთი რამე ოდესმე მომხდარა) იყო ადრე. რაღაც სახეობები იცვლებოდა და და აი მოვედით თანამედროვე ეპოქში სადაც ყველაფერი ჩამოყალიბებულია, ადამიანი ადამიანია და სპილო კიდევ სპილო. ასეც იქნება მანამ ვარსებობთ. ეს მცდარი აზრია, რადგან ევოლუცია არ დამთავრებულა და არც დამთავრდება სანამ ჩვენ პლანეტაზე ან სხვაგან იმოძრავებს რაიმე. ადამიანი ყოველთვის არ იყო, და არც ყოველთვის ადამიანად დარჩება.  თუ ჩვენ ცივილიზაციას კვლავ დიდ ხანს უწერია არსებობა მაშინ ადამიანი აუცილებლად შეიცვლება რაღაც სხვად. ეს იქნება ისეთივე გარდაუვალი საფეხური როგორც ალბათ  ავსტრალოპითეკის ჩანაცვლება ჰომო საპიენსით. მე ვფიქრობ ამჯერად ეს არ იქნება ბიოლოგიური ევოლუცია. ეს იქნება ევოლუცია სხვა სიბრტყეში.

ალბათ როგორც ადამიანთა უმრავლესობას (ჩვენ ქვეყანაში მაინც) მიგაჩნიათ რომ ყოველგვარი ბიოჩიპი და ხელოვნური მოწყობილობა სხეულში ზედმეტია. რომ ადამიანი ბუნებრივი უნდა იყოს. რომ ეს ბუნებრივობა ქმნის ადამიანს ადამიანად. ჩემ დას ასეთი რამ ვკითხე. თუ ბიოჩიპი ყოვლად მიუღებელია, მაშინ მიუღებელი უნდა იყოს მაგალითად ფეხის პროტეზიც. რა შუაშია ფეხის პროტეზი? ფეხის პროტეზიც არ არის ნამდვილი ფეხი. ეს ხომ ხელოვნურია? ეს ხომ რაღაც მოწყობილობაა…თუ  ფეხის პროტეზი ჭირდება ადამიანს რომელმაც ფეხი დაკარგა, აი ჩიპი კი არ არის საჭირო? განსხვავება მხოლოდ ისაა რომ პროტეზი აუცილებელიც კია. ბიოჩიპი ჯერ-ჯერობით არა, მაგრამ მოდი შევხედოთ სხვანაირად. ჩვენ უკვე ვართ კიბორგები გარკვეული გაგებით. ჩვენ უკვე ვიყენებთ უამრავ მოწყობილობას რომელიც აუმჯობესებს ჩვენ აღქმას, კავშირს და ათასობით ყოველდღიურ საქმიანობას.ჩვენ უკვე მივიერთეთ გონებასა და სხეულზე ტექნოლოგიური ჯადოსნობები. ეს ტელეფონები, კომპიუტერები ჩვენი სმენის გაფართოებაა. ჩვენ შეგვიძლია გავარღვიოთ დრო და სივრცე და დედამიწის ნებისმიერ წერტილში მოვისმინოთ თითქმის ნებისმიერი ადამიანის ხმა. გადავისროლოთ ჩვენი ყური 15 000 კილომეტრის მიღმა და ისევე ვესაუბროთ ვინმეს როგორც გვერდით მდგომს. ეს ჩვენი ახალი ყურია რომელიც მთელ დედამიწას წვდება, ისე რომ გეოგრაფიული გადაადგილებაც არ ჭირდება. ტელესკოპები ეს ჩვენი თვალების გაფართოებაა, ჩვენ ვიხედებით სხვა პლანეტებზე და სამყაროს კიდემდე, სადაც არასდროს აქამდე არავის გაუხედია თავისი ჩვეულებვრივი თვალებით. მარსმავალი რობოტები ეს ჩვენი ფეხების და ხელების გაფართოებაა რომელიც სხვა პლანეტაზე გრუნტს და ქვებს ეპოტინება. მთელი ეს ტექნოლოგიური საოცრებები უკვე არის ჩვენი თვალები, ყურები,  ხელები და ფეხები. უბრალოდ ამას ბევრი ვერ ხვდება. მთელი ეს ტექნოლოგიები ჩვენს სხეულს გარეთაა, მაგრამ ისინი ჩვენი სხეულის გაგრძელებას წარმოადგენენ. აქვს კი დიდი მნიშვნელობა სად განთავსდება ჩიპი, სათვალეში, ჯიბეში თუ სხეულის რომელიმე ნაწილში? ჯიბეში თუ გიდევს არ გაკნინებს და თუ სხეულშია, ეს უკვე სხვაა? მნიშვნელობა აქვს, ალბათ უფრო პრაქტიკული და არა მორალური. რადგან ეს პროცსი აბსოლიტურად ბუნებრივი და კანონზომიერია. ადამიანი განწირულია შესაცვლელად. ადამიანი გადაშენდება ისევე როგორც მილიონობით სხვა სახეობა გადაშენებულა ევოლუციური ისტორიის მანძილზე. თუმცა შესაძლებელია სხვა მხრივაც განვიხილოთ ეს მოვლენა ეს იქნება არა მთლად გადაშენება, არამედ გარდაქმნა, თვითგარდაქმნა. გადაშენება მხოლოდ იმას უსვამს ხაზს რომ სახეობა ჰომო საპიენსი (ადამიანი) სავარაუდოდ შეწყვეტს არსებობას. მაგრამ ის შექმნის მემკვიდრეობას, რომელიც მის საქმეს, მის მისწრაფებებს, მის ხელს სამყაროს შორეთში წაიღებს. ერთის მხრივ ადამიანი არც კი გაქრება, უბრალოდ დატოვებს ბიოლოგიურ სხეულს. ჩვენი ბედია გავხდეთ ტრანს ადამიანები, კიბორგები და რობოტები. რაოდენ ბანალურადაც და ფანტასტიკურადაც არ უნდა ჟღერდეს ეს აზრი არც სპილბერგის გავლენაა და არც სხვა ფანტასტი რეჟისორის თუ მწერლის. ეს არის ევოლუციური გზა რომელიც სავარაუდოდ უნდა გავიაროთ განვითარების ახალ საფეხურზე გადასასვლელად. ეს არის კაცობრიობის დიდი სურათი, და სწორედ ამიტომ შეიძლება ვინმესთვის ისე ჟღერდეს როგორც აბსურდი და სისულელე.

თუ გვინდა სერიოზულად მივიღოთ ეს აზრი, მაშინ უნდა განვიხილოთ ისიც თუ რატომაა ეს გზა ჩვენი “ბედი”. რატომ კიბორგი და რობოტი? არ შეიძლება ადამიანად დავრჩეთ? ჩვენ ვაუმჯობესებთ ჩვენ ტექნოლოგიას, რომელიც დამოკიდებულია ელექტრონულ მოწყობილობაზე. ტექნოლოგია ხდება ჩვენი გრძნობის ორგანოების გაფართოება. ჩვენი გრძნობის ორგანოები და შესაძლებლობები ფართოვდება ტექნოლოგიაში და არა ბიოლოგიურ ორგანიზმში. ეს პროცესი თავის დროზე გამოიწვევს ჩვენს მთლიან გარდაქმნას. რადგან ამ მხრივ განვითარება უფრო ადვილია. ბიოლოგიის ხელოვნური სტიმულირებაც შეიძლება, მაგრამ ბიოლოგიური მდგომარეობა გაცილებით მეტად ლიმიტირებულია ვიდრე ხელოვნური ინტელექტი. ბუნება კი ამჯერად ჩვენი სახით და ხელით მიისწრაფვის უფრო ეფექტური და მოსახერხებელი მდგომარეობისკენ.

ყველაფერ ამაში მე ვხედავ ბუნების კანონზომიერ მოქმედებას. რის ფარგლებშიც სიცოცხლე ამჯერად ადამიანის სახით, მიისწრაფვის გაფართოებისკენ. სანამ ადამიანის წინაპარში ტვინი განვითარდებოდა, მანამდე იყო მხოლოდ გენები. გენები განიცდიდნენ მუტაციებს და ბედი მხოლოდ იმ ორგანიზმებს სწყალობდათ რომელთაც აღმოაჩნდებოდათ სასარგებლო მუტაცია. სიცოცხლე მთლიანად დამოკიდებული იყო დედამიწის კეთილგანწყობაზე. გარემო პირობებზე. გარემო პირობებთან შეგუების მაღალი სტანდარტი ნიშნავს იმას რომ გადარჩენა აღარ იყოს დამოკიდებული შემთხვევით მუტაციებზე. ამისთვის თავად სახეობამ უნდა შეცვალოს გარემო. ყველა ცოცხალი სახეობა გარდაქმნის გარემოს, მაგრამ ეს სიცოცხლის ორგანული ნარჩენებია და არა გამიზნული ფორმირება. სიცოცხლე მოაზროვნე სახეობამდე  მარტივად რომ ვთქვათ იყო კოპირება, გენების უზარმაზარი ინფორმაციის კოპირება, მაგრამ ინფორმაციის კოპირება და ამ ინფორმაციაში მცირე შემთხვევითი ცვლილებები ვერ იქნებოდა სტაბილური. ამიტომ შემდეგი საფეხური თავდაცვის უკეთესი სისტემისთვის გახდა ტვინი. შემდგომ კი ძუძუმწოვრის ტვინი, სადაც განვითარდა ტვინის ქერქი. ამ ორგანოს განვითარება წარმოადგენდა უფრო მობილურ იარაღს, რომელსაც შეეძლო გაცილებით ეფექტური ყოფილიყო ვიდრე მხოლოდ ბუნებრივ გადარჩევას და გენების შემთხვევით ცვილებებს შეეძლო. თუ აზროვნებ, შეგიძლია მიიღო შენთვის სასარგებლო გადაწყვეტილება, ნაცვლად იმისა რომ ბუნების წყალობაზე იყო დამოკიდებული. და სწორედ აქ ხდება მნიშვნელოვანი გარდატეხა, თუ გენების ცვლილება მთლიანად შემთხვევითობაზეა დამოკიდებული, ტვინი უკვე თავად ამუშავებს ინფორმაციას და იღებს გადაწყვეტილებებს. ორგანიზმს შეუძლია რეალურ დროში იმოქმედოს თავად, მოვლენები დაჩქარდა, მას შეუძლია თავად შეიქმნას ის გარემო რაც ჭირდება. და აი პოულობს ცეცხლს, აშენებს სახლს, იდგავს კონდიციონერს, გამათბობელს და ა.შ. მალე თავისი გრძნობის ორგანოები არ ყოფნის და აფართოებს მათ. ხედავს X გამოსხივებაში და ინფრაწითელ დიაპაზონში, ესმის ის რაც წესით მის ბიოლოგიურ ყურს არ შეუძლია აღიქვას. ხედავს იმას რასაც მისი ბიოლოგიური თვალი ვერასდროს დაინახავს. გადაადგილდება იქ სადაც მისი ორი ფეხი ვერასდროს მიიყვანდა. შემდეგი საფეხური უნდა იყოს კიდევ უფრო შორს წასვლა, კიდევ უფრო მეტის დანახვა. იქ სადაც ტექნოლოგია ჩვენი პერსპეტივიდან ღვთაებრივ შესაძლებლობებს უტოლდება ბიოლოგიური ორგანიზმი საჭირო აღარაა, უფრო მეტიც ხელის შემშლელია. ბიოლოგიური ორგანიზმი ნებისმიერ შემთხვევაში ითხოვს სპეციფიურ პირობებს და გაცილებით არაეფექტურია. მაგალითად ვერ უძლებს გარკვეულ აჩქარებას, აქვს ლიმიტირებული ფიზიკური და გონებრივი შესაძლებლობები. მისი არსებობის დროც ლიმიტირებულია. მისი ორგანოების მუდმივი განახლებაც უფრო რთული ვიდრე მანქანის.  თუ ეს ყველაფერი ექსტრემალურად დაუჯერებელია, დაფიქრდით შორეულ პერსპეტივაზე და არა ხვალინდელ დღეზე. დედამიწის რესურსები ამოწურვადია, პლუს დიდი საფრთხეა იმის რომ ადამიანმა როგორც ახალგაზრდა გამოუცდელმა სახეობამ დროზე ადრე დახარჯოს რესურსები და ბიოლოგიური ორგანიზმებისთვის საჭირო საცხოვრებელი პირობები მკვეთრად გააუარესოს. შორეულ პერსპექტივაში ჩვენ ან ჩვენი მემკვიდრეები აუცილებლად გავალთ კოსმოსში, რათა გადავარჩინოთ ცივილიზაცია, გავალთ რესურსებისთვის, საფრთხის თავიდან ასაცილებლად და იმიტომაც რომ დედამიწაზე უბრალოდ ვეღარ დავეტევით ყველა. ჩვენს ამბიციას ვეღარ გაწვდება დედამიწა. ეს იქნება აუცილებელი საფეხური და არა სამეცნიერო ფანტასტიკის მოყვარულების ახირება. კოსმოსში თუ მასიურად გავალთ, ალბათ არ დავიწყებთ ფერმერობას და მეცხოველეობას, რათა საუკუნეების განმავლობაში ასეთი სახით ვიკვებოთ. ისეთი საკვები ინდუსტრიის მშენეებლობა როგორც დედამიწაზეა კოსმოსში არაეფექტური იქნება. საბოლოო ჯამში ჩვენ გადავალთ უფრო ეფექტურ ენერგიაზე, ეს კი არ იქნება ბიოლოგიური საკვები. ბიოლოგიურ საკვებს თუ არ მივიღებთ, არც თავად ვიქნებით ბიოლოგიური არსებები.

კი მაგრამ ცნობიერება? და ადამიანის არსი? მე არ მგონია რომ ეს რაღაც უფრო მეტია ვიდრე უბრალოდ ინფორმაცია. ინფორმაცია კი შეიძლება ჩავწეროთ ციფრულ ფორმატში.

P.S: ბონუსი: კიბერ ანთროპლოგი ემბერ ქეისი “ჩვენ ყველანი კიბორგები ვართ ახლა”