მულტი სამყარო, ბნელი დინება და კოპერნიკის პრინციპი

მეოცე საუკუნის დასაწყისში ითვლებოდა რომ სამყარო სტატიკური და უცვლელია. ის არასდროს დაბადებულა და არც არსდროს შეწყვეტს არსებობას. ჩვენი გალაქტიკა მიიჩნეოდა კუნძულოვან სამყაროდ რომლის მიღმაც უსასრულო და უცვლელი წყვდიადი იწვა. ეს სურათი ედუინ ჰაბლის დაკვირვებებმა შეცვალა. აღმოჩნდა რომ პატარა ნისლეულები რომლებიც მაშინდელი ტელესკოპებით კარგად არც ჩანდა, სულაც არ იყო ნისლეულები. ისინი ისეთივე ვარსკვლავთა კუნძულებს წარმოადგენდნენ როგორც ჩვენი რძიანი გზა (ირმის ნახტომი) მანძილის გაზომვით აღმოჩნდა რომ ისინი ბევრად შორს იყვნენ ვიდრე სხვა ნებისმიერი ობიექტი გალაქტიკის შიგნით. ასევე აღმოჩნდა რომ გალაქტიკები მანძილის პროპორციულად აჩქარებით გვშორდებოდნენ. ამ ყველაფრის შედეგი ის იყო რომ მეცნიერებამ გააცნობიერა – სამყარო სტატიკური არაა! ის ფართოვდება, გალაქტიკები ასე ორგანიზებულად კი არ მოძრაობენ, არამედ თავად სივრცე იჭიმება. შესაბამისად თუ ამ სურათს უკან გადავახვევთ დროში მივდივართ მომენტამდე როდესაც სამყარო ძალზედ მცირე იყო.

სამყარო კიდევ უფრო ხნიერია

ადრეული სამყაროს ყველაზე დეტალური რუკა, რომელიც შეადგინა პლანკმა

სამყარო კიდევ უფრო ხნიერია – ახალ მონაცემებზე დაყრდნობით აცხადებენ მეცნიერები. მაგრამ ეს მნიშვნელოვნად არ ცვლის საერთო სურათს. თუმცა ჩვენი ყოველდღიური სტანდარტებით 100 მილიონი წელი ძალიან დიდი დროა, სამყაროსთვის არც ისე დიდი დროა. ეს დაახლოებით იგივეა 14 წლამდე ბავშვის ასაკის განსაზღვრაში 1 თვე რომ შეგვეშალოს.

ევროპული კოსმოსური სააგენტოს პლანკის მისიის მიხედვით სამყაროს ასაკი შეადგენს 13.82 მილიარდ წელიწადს. აქამდე ყველაზე ზუსტი მონაცემები, ცნობილი იყო WMAP-ისგან 13.72 მილიარდი წელიწადი. თუმცა მეცნიერები ამბობენ რომ პლანკმა უფრო დეტალური მონაცემები მოაგროვა და შესაბამისად ახალი გაზომვები უფრო სანდოა. ახალი მონაცემები მიუთითებს არა მარტო სამყაროს ასაკზე არამედ მის შემცველობასა და მდგომარეობაზე. მაგალითად იგივე მონაცემების მიხედვით ირკვევა რომ სამყარო ოდნავ უფრო ნელა ფართოვდება და შესაბამისად უფრო ნაკლებ ბნელ ენერგიას შეიცავს.

კოსმოსის გასაღები – ანუ საიდან ვიცით უცნაური რაღაცეები

მკითხველთა მცირე აუდიტორია, რომელიც უკვე ყავს ბლოგს და მის facebook გვერდსაც ადევნებს თვალ ყურს, ალბათ შეამჩნევდა ვიდეოს, სტივენ ჰოკინგის – კოსმოსის გასაღები. ძალიან კარგი ფილმია, განსაკუთრებით მოსწავლეებისთვის და ახლად დაინტერესებული კოსმოსის ენთუზიასთებისთვის. facebook-ის გვერდზე მხოლოდ ბლოგის პოსტებს არ ვამისამართებ. “სამყარო შენს ოთახში”-ის პირწიგნაკს პატარა ავტონომია აქვს იმ გაგებით რომ ხშირად ვდებ იმ მასალას რაც ბლოგზე არ იდება. მაგალითად ცალკეული საინტერესო სურათები, ორ სიტყვიანი საინტერესო ამბები და ვიდეოები. ასეთი რამეების დადება აქ, ძალიან დააწვრილმანებდა ბლოგს და tumblr-ის იმ ბლოგებს დაამგვანებდა მხოლოდ gif-ებით რომაა გატენილი. მოკლედ რატომ დავიწყე ამხელა რამის მოყოლა. ჰოკინგის ფილმი რომ დავდე facebook-ზე, სულ არ ვაპირებდი ამ ფილმის სახელის გამოყენებას პოსტის სათაურად, მაგრამ მოგვიანებით ერთი კამათის ამბავი გამახსენდა და შემდეგ პოსტის დაწერაც მომინდა, სხვა უკეთესი სახელი ვერ მოვუფიქრე, თუ არა ისევ –  კოსმოსის გასაღები. ამ ფილმის სათაური მიტრიალებდა გონებაში და ვიფიქრე ჯანდაბას იყოს. ამაზე უკეთესი სახელი არც შეეფერება მეთქი.