ეგზოპლანეტების “აწონვის” ახალი მეთოდი

ეგზოპლანეტების მასის გაგება ძალზედ მნიშვნელოვანია, იმისთვის თუ რამდენად პოტენციურად ხელსაყრელი პლანეტაა სიცოცხლის არსებობისთვის. უკანასკნელ ოც წელიწადში მეცნიერებმა 900-ზე მეტი პლანეტა და 2300-ზე მეტი პოტენციური პლანეტა (საჭიროებს საბოლოო დადასტურებას) აღმოაჩინეს ჩვენი მზის სისტემის გარეთ. პლანეტის მასის გაგება მეცნიერებს ეხმარება იმის გაგებაში რამდენად ცხელი ან ცივია პლანეტა, აქვს თუ არა მაგნიტური ველი, კარგავს თუ არა ატმოსფერო აირებს და ა.შ.

“მასა ყველაფერზე მოქმედებს” ამბობს ჯულიენ დე უიტი მკვლევარი მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტიდან “თუ არ გაქვს ეს მონაცემი, მაშინ პლანეტის მახასიათებლების დიდი ნაწილი გაურკვეველი რჩება”

არსებული მეთოდები პლანეტების მასის გასაგებად ლიმიტირებულია, მთავარი ტექნიკა რომელსაც მეცნიერები იყენებენ არის რადიალური მეთოდი, ამ მეთოდის მიხედვით მეცნიერები აკვირდებიან მშობელი ვარსკვლავის განმეორებად რხევებს, რომელიც იმის ნიშანია რომ ვარსკვლავი და პლანეტა გრავიტაციულ ურთიერთქმედებას განიცდიან. გრავიტაცია თავის მხრივ დაკავშირებულია მასასთან. რაც მეტად ირხევა ვარსკვლავი მეტი მასა გააჩნია პლანეტას.

ამ მეთოდის პრობლემა ისაა რომ ის არ მუშაობს პლანეტური სისტემების ფართო სპექტრზე, იმ პლანეტებზე რომლებიც შესამჩნევად ვერ იწვევენ მშობელი ვარსკვლავის რხევას, მაგალითად მცირე მასის პლანეტები. ან პლანეტები რომელბსაც ფართო ორბიტა გააჩნიათ და ვარსკვლავიდან შედარებით შორს მდებარეობენ. 

მეცნიერები ამბობენ რომ შეიმუშავეს პლანეტების “აწონვის” ახალი მეთოდი. საჭიროა მხოლოდ ამ პლანეტების ატმოსფეროს დაკვირვება.

ატმოსფერო მაღალ ფენებში უფრო და უფრო თხელი ხდება, დედამიწის შემთხვევაშიც ასეა, რაც უფრო მაღლა ადიხარ, პლანეტის გრავიტაცია უფრო და უფრო სუსტდება. რადგან გრავიტაციის ძლიერება დამოკიდებულია პლანეტის მასაზე, მკვლევარებს შეუძლიათ გამოთვალონ ეგზოპლანეტის მასა, იმის მიხედვით თუ რამდენად თხელდება ატმოსფერო სიმაღლესთან ერთად. ამ ყველაფრისთვის საჭიროა ეგზოპლანეტის დაკვირვება მაშინ როდესაც ის აღმოჩნდება ჩვენსა და მშობელ ვარსკვლავს შორის. ატმოსფეროს დასაკვირვებლად საჭიროა მშობელი ვარსკვლავის სინათლემ გაიაროს პლანეტის ატმოსფეროში და ჩვენამდე მოაღწიოს. (ეს მეთოდი სამწუხაროდ მხოლოდ ატმოსფერის მქონე პლანეტებზე მოქმედებს, თუმცა თუ სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი პლანეტები გვაინტერესებს, უატმოსფერო პლანეტები არც გამოგვადგება)

მეთოდის შესამოწმებლად, მკვლევარებმა ის გამოიყენეს ეგზოპლანეტაზე რომელიც ცნობილია როგორც HD189733b. პლანეტა მდებარეობს დედამიწიდან 63 სინათლის წლის მოშორებით. აღმოაჩინეს 2005 წელს. ახალი მეთოდით გამოთვლილი მასა დაემთხვა რადიალური მეთოდის მიღებულ პასუხს (დაახლოებით 1,15 იუპიტერის მასა)

ახალი მეთოდი ჯერ ჯერობით მოქმედებს მხოლოდ გაზის გიგანტებზე, (იუპიტერის და სატურნის მასის პლანეტები) მკვლევარები ამბობენ რომ ახალი მეთოდი საშუალებას მისცემს მათ გამოიკვლიონ ისეთი პლანეტები რომლებიც გარემოექცევიან ძალზედ აქტიურ ვარსკვლავებს. ასეთი პლანეტების მასის რადიალური მეთოდით გაგება ხანდახან ძალიან ძნელი და შეუძლებელიცაა, რადგან ვარსკვლავის რხევა ქაოტურია და ხშირად გამოწვეულია არა პლანეტის გამო არამედ ვარსკვლავის ზედაპირზე  კორონალური ამიფრქვევების შედეგად.

ჯეიმს ვების და EChO-ს მეშვეობით (ევროპილი კოსმოსური სააგენტოს პოტენციური ეგზოპლანეტებზე მონადირე კოსმოსური ტელესკოპი)  ტელესკოპის გაშვების შემთხვევაში ამ მეთოდის გამოყენებით შესაძლებელი გახდება დედამიწის მსგავსი (მცირე) პლანეტების მასის გაგებაც.

მეცნიერები დიდ იმედს ამყარებენ ახალ მეთოდზე.

SPACE.COM-ის მიხედვით