მარსზე კოლონიის დაარსებისთვის პირველი ნაბიჯი მზადდება

ორგანიზაცია Mars One, რომელიც აპირებს 2025 წელს ადამიანები ჩაიყვანოს მარსზე, კოლონიის დასაარსებლად პირველი ნაბიჯისთვის ემზადება.  ორი დღის წინ მათ გამოაცხადეს თავისი გეგმების შესახებ. 2018 წელს ისინი აპირებენ კოსმოსური ეპოქის ისტორიაში პირველად,  მარსზე გაუშვან პირველი კერძო დაფინანსებით შექმნილი დასაჯდომი მოდული, რომელიც შეისწავლის ნიადაგს და ჩაატარებს რამდენიმე ექსპერიმენტს.

ბას ლანდსროპმა Mars One-ის ერთ-ერთ დამფუძნებელმა გამოაცხადა რომ 2018-ში განხორციელდება ორი მისია, რობოტული დასაჯდომი მოდული და საკომუნიკაციო ორბიტული სატელიტი გაემგზავრებიან წითელი პლანეტისკენ, ორბიტული სატელიტი გამოაგზავნის მონაცემებს დედამიწაზე და შემდგომ კოლონიას დაეხმარება დედამიწასთან კავშირში. (დავაზუსტებ რომ დასაჯდომი მოდული უპილოტო აპარატია)

ლანდსროპმა განაცხადა რომ “პირველი კერძო დაფინანსებით განხორციელებული მისია ისტორიული მნიშვნელობის იქნება” Mars One-მა კონტრაქტები გააფორმა Lockheed Martin და Surrey Satellite Technology Ltd. (SSTL) -თან, ორივე წამყვანი აეროკოსმოსური კომპანიაა კოსმოსური აპარატების შექმნის დიდი გამოცდილებით. ისინი შექმნიან რობოტულ აპარატს და საკომუნიკაციო სატელიტს.

აპარატი აღჭურვილი იქნება კამერებით, “აქანდაზით” (ნიადაგის ნიმუშების ასაღებად) და თხელი მზის პანელით რომელიც მარსზე პირველად გაივლის გამოცდას.

აპარატის დიზაინი დაფუძნებული იქნება NASA-ს წარმატებულ 2007 წლის მოდულზე – ფენიქსი, რომელიც აგრეთვე Lockheed Martin-მა შექმნა, ფენიქსმა აიღო ნიადაგის ნიმუშები და აღმოაჩინა წყლის ყინული მარსის ჩრდილოეთ პოლარულ რეგიონში.

“აპარატი მოიპოვებს მტკიცებულებებს იმ ტექნოლოგიების სარგებლიანობის შესახებ რომელიც მარსის კოლონიისთვის არის საჭირო”  თქვა ლანდსროპმა “ორ მაგალითს წარმოადგენს, გამოსაყენებლად ვარგისი წყლის მოპოვება ნიადაგიდან და  თხელი მზის პანელების მოწყობა, რომელიც გამოიმუშავებს დამატებით ენერგიას აპარატისთვის და კოლონისტებისთვის.”

ეგზოპლანეტების “აწონვის” ახალი მეთოდი

ეგზოპლანეტების მასის გაგება ძალზედ მნიშვნელოვანია, იმისთვის თუ რამდენად პოტენციურად ხელსაყრელი პლანეტაა სიცოცხლის არსებობისთვის. უკანასკნელ ოც წელიწადში მეცნიერებმა 900-ზე მეტი პლანეტა და 2300-ზე მეტი პოტენციური პლანეტა (საჭიროებს საბოლოო დადასტურებას) აღმოაჩინეს ჩვენი მზის სისტემის გარეთ. პლანეტის მასის გაგება მეცნიერებს ეხმარება იმის გაგებაში რამდენად ცხელი ან ცივია პლანეტა, აქვს თუ არა მაგნიტური ველი, კარგავს თუ არა ატმოსფერო აირებს და ა.შ.

“მასა ყველაფერზე მოქმედებს” ამბობს ჯულიენ დე უიტი მკვლევარი მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტიდან “თუ არ გაქვს ეს მონაცემი, მაშინ პლანეტის მახასიათებლების დიდი ნაწილი გაურკვეველი რჩება”

არსებული მეთოდები პლანეტების მასის გასაგებად ლიმიტირებულია, მთავარი ტექნიკა რომელსაც მეცნიერები იყენებენ არის რადიალური მეთოდი, ამ მეთოდის მიხედვით მეცნიერები აკვირდებიან მშობელი ვარსკვლავის განმეორებად რხევებს, რომელიც იმის ნიშანია რომ ვარსკვლავი და პლანეტა გრავიტაციულ ურთიერთქმედებას განიცდიან. გრავიტაცია თავის მხრივ დაკავშირებულია მასასთან. რაც მეტად ირხევა ვარსკვლავი მეტი მასა გააჩნია პლანეტას.

ამ მეთოდის პრობლემა ისაა რომ ის არ მუშაობს პლანეტური სისტემების ფართო სპექტრზე, იმ პლანეტებზე რომლებიც შესამჩნევად ვერ იწვევენ მშობელი ვარსკვლავის რხევას, მაგალითად მცირე მასის პლანეტები. ან პლანეტები რომელბსაც ფართო ორბიტა გააჩნიათ და ვარსკვლავიდან შედარებით შორს მდებარეობენ. 

მეცნიერები ამბობენ რომ შეიმუშავეს პლანეტების “აწონვის” ახალი მეთოდი. საჭიროა მხოლოდ ამ პლანეტების ატმოსფეროს დაკვირვება.

ატმოსფერო მაღალ ფენებში უფრო და უფრო თხელი ხდება, დედამიწის შემთხვევაშიც ასეა, რაც უფრო მაღლა ადიხარ, პლანეტის გრავიტაცია უფრო და უფრო სუსტდება. რადგან გრავიტაციის ძლიერება დამოკიდებულია პლანეტის მასაზე, მკვლევარებს შეუძლიათ გამოთვალონ ეგზოპლანეტის მასა, იმის მიხედვით თუ რამდენად თხელდება ატმოსფერო სიმაღლესთან ერთად. ამ ყველაფრისთვის საჭიროა ეგზოპლანეტის დაკვირვება მაშინ როდესაც ის აღმოჩნდება ჩვენსა და მშობელ ვარსკვლავს შორის. ატმოსფეროს დასაკვირვებლად საჭიროა მშობელი ვარსკვლავის სინათლემ გაიაროს პლანეტის ატმოსფეროში და ჩვენამდე მოაღწიოს. (ეს მეთოდი სამწუხაროდ მხოლოდ ატმოსფერის მქონე პლანეტებზე მოქმედებს, თუმცა თუ სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი პლანეტები გვაინტერესებს, უატმოსფერო პლანეტები არც გამოგვადგება)

მეთოდის შესამოწმებლად, მკვლევარებმა ის გამოიყენეს ეგზოპლანეტაზე რომელიც ცნობილია როგორც HD189733b. პლანეტა მდებარეობს დედამიწიდან 63 სინათლის წლის მოშორებით. აღმოაჩინეს 2005 წელს. ახალი მეთოდით გამოთვლილი მასა დაემთხვა რადიალური მეთოდის მიღებულ პასუხს (დაახლოებით 1,15 იუპიტერის მასა)

ახალი მეთოდი ჯერ ჯერობით მოქმედებს მხოლოდ გაზის გიგანტებზე, (იუპიტერის და სატურნის მასის პლანეტები) მკვლევარები ამბობენ რომ ახალი მეთოდი საშუალებას მისცემს მათ გამოიკვლიონ ისეთი პლანეტები რომლებიც გარემოექცევიან ძალზედ აქტიურ ვარსკვლავებს. ასეთი პლანეტების მასის რადიალური მეთოდით გაგება ხანდახან ძალიან ძნელი და შეუძლებელიცაა, რადგან ვარსკვლავის რხევა ქაოტურია და ხშირად გამოწვეულია არა პლანეტის გამო არამედ ვარსკვლავის ზედაპირზე  კორონალური ამიფრქვევების შედეგად.

ჯეიმს ვების და EChO-ს მეშვეობით (ევროპილი კოსმოსური სააგენტოს პოტენციური ეგზოპლანეტებზე მონადირე კოსმოსური ტელესკოპი)  ტელესკოპის გაშვების შემთხვევაში ამ მეთოდის გამოყენებით შესაძლებელი გახდება დედამიწის მსგავსი (მცირე) პლანეტების მასის გაგებაც.

მეცნიერები დიდ იმედს ამყარებენ ახალ მეთოდზე.

SPACE.COM-ის მიხედვით

მულტი სამყარო, ბნელი დინება და კოპერნიკის პრინციპი

მეოცე საუკუნის დასაწყისში ითვლებოდა რომ სამყარო სტატიკური და უცვლელია. ის არასდროს დაბადებულა და არც არსდროს შეწყვეტს არსებობას. ჩვენი გალაქტიკა მიიჩნეოდა კუნძულოვან სამყაროდ რომლის მიღმაც უსასრულო და უცვლელი წყვდიადი იწვა. ეს სურათი ედუინ ჰაბლის დაკვირვებებმა შეცვალა. აღმოჩნდა რომ პატარა ნისლეულები რომლებიც მაშინდელი ტელესკოპებით კარგად არც ჩანდა, სულაც არ იყო ნისლეულები. ისინი ისეთივე ვარსკვლავთა კუნძულებს წარმოადგენდნენ როგორც ჩვენი რძიანი გზა (ირმის ნახტომი) მანძილის გაზომვით აღმოჩნდა რომ ისინი ბევრად შორს იყვნენ ვიდრე სხვა ნებისმიერი ობიექტი გალაქტიკის შიგნით. ასევე აღმოჩნდა რომ გალაქტიკები მანძილის პროპორციულად აჩქარებით გვშორდებოდნენ. ამ ყველაფრის შედეგი ის იყო რომ მეცნიერებამ გააცნობიერა – სამყარო სტატიკური არაა! ის ფართოვდება, გალაქტიკები ასე ორგანიზებულად კი არ მოძრაობენ, არამედ თავად სივრცე იჭიმება. შესაბამისად თუ ამ სურათს უკან გადავახვევთ დროში მივდივართ მომენტამდე როდესაც სამყარო ძალზედ მცირე იყო.

ირმის ნახტომის ახალი რუკა

როგორც ახალი კვლევა აჩვენებს ჩვენი მშობლიური გალაქტიკის ლოკალური მკლავი რომელშიც ვცხოვრობთ გაცილებით დიდი აღმოჩნდა. შედეგები მიღებულ იქნა რადიოტელესკოპ VLBA-ის მეშვეობით. (Very Long Baseline Array)

ჩვენი გალაქტიკა ირმის ნახტომი (იგივე რძიანი გზა) უზარმაზარი სპირალური გალაქტიკაა, (ჩვენთვის უზარმაზარი, თორემ გალაქტიკებს შორის, სრულიად საშუალო ზომისად ითვლება) მისი დიამეტრი საშუალოდ 100 000 სინათლის წელია, ჩვენი მზის სისტემა გალაქტიკის ცენტრიდან   25 000 სინათლის წლის მოშორებით მდებარეობს, ერთ ორბიტულ გარემოქცევას გალაქტიკის ცენტრის გარშემო საშუალოდ 240 მილიონი წელს ანდომებს. თუ ელიფსური და არაწესიერი გალაქტიკები შედარებით ერთგვაროვნად გამოიყურებიან სპირალურ გალაქტიკაში შესამჩნევია მკლავები, რომლებიც ცენტრიდან გარეუბნებისკენ ვრცელდება, არსებობს მთავარი და პერიფერიული (განშტოებები) მკლავები. ჩვენი მზის სისტემა ორ მთავარ მკლავს პრესევსსა და მშვილდოსანს შორის იმყოფება შედარებით პერიფერიულ ლოკალურ განშტოებაზე. წინამდებარე კვლევებით გაირკვა რომ რომ ჩვენი რეგიონი არ არის ისეთი მცირე განშტოება როგორც აქამდე ითვლებოდა, არამედ წარმოადგენს პრესევსის მკლავის უფრო ფართო განშტოებას. (დამოუკიდებელ მკლავს) მეცნიერებმა ინტერფერომეტრის და გადახრის გაზომვით (პარალაქსი) გამოყენებით გაზომეს მანძილი შორეული ნისლეულებამდე. რისი მეშვეობითაც გამოიკვეთა ლოკალური მკლავის უფრო დეტალური სურათი. მისი სიგრძე დაახლოებით 15 000 სინათლის წელია.

კეპლერის ახალი სიურპრიზი

18 აპრილს კეპლერის მისიის მნიშვნელოვანი ახალი აღმოჩენის შესახებ გახდა ცობილი. მისიაში ჩართულმა მეცნიერებმა განაცხადეს ორი ახალი პლანეტური სისტემის აღმოჩენის შესახებ, ამ სისტემებში (სულ შვიდი პლანეტაა) სამი პლანეტა მდებარეობს სასიცოცხლო ზონაში და მისიის ფარგლებში აღმოჩენილი პლანეტებიდან ყველაზე მეტად შეესაბამება დედამიწას. დედამიწის მსგავსი პლანეტები რამდენიმე მნიშვნელოვანი პარამეტრით განისაზღვრება, ესენია ზომა, დაშორება მშობელი ვარსკლვავიდან, (სასიცოცხლო ზონაში მდებარეობა) მასა და სიმკვრივე. ასევე შემცველობა. თუმცა შორეული პლანეტების შემცველობის შესწავლა ძალზედ რთულია.

ევოლუცია და მისი მტკიცებულებები II ნაწილი

ევოლუციის მოქმედების მექანიზმი მეტ-ნაკლებად აღვწერეთ პირვლ ნაწილში. ახლა ყურადღბა დავუთმოთ მეცნიერულ მტკიბულებებს, რომლებიც აჩვენებს ევოლუციის რეალურობას.

მტკიცებულებები

ევოლუციას მრავალი მტკიცებულება გააჩნია, რომელიც დამოუკიდებლად მიანიშნებს ევოლუციურ წარსულზე. მათ მივყავართ ერთადერთ პასუხამდე. სიცოცხლე განვითარდა და ჩამოყალიბდა ევოლუციური პროცესების შედეგად. უფრო მეტიც, მტკიცებულებები არ არის მხოლოდ ცალკეული ფაქტები, არამედ ევოლუციას მხარს უჭერს მთელი რიგი მეცნიერებები, როგორიცაა, გეოლოგია, პალეონტოლოგია, მოლეკულური ბიოლოგია, გენეტიკა, ანთროპოლოგია და ა.შ.

გავიაროთ ევოლუციის ყველაზე მნიშვნელოვანი მტკიცებულებები.

ევოლუცია და მისი მტკიცებულებები I ნაწილი

საზგადოებაში მეცნიერების მიმართ დამოკიდებულება არაერთგვაროვანი და მრავალფეროვანია. თეორიები დიდად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, იმით თუ რა დამოკიდებულებაა მათდამი პუბლიკის მხრიდან. ევოლუციის თეორია ერთ-ერთი (თუ ერთადერთი არა) ყველაზე ცხელი თეორიაა. რომლის გარშემოც პუბლიკის მხრიდან ყველაზე მეტი გაუგებრობა და წინააღმდეგობაა, (არასამეცნიერო წრეებში) ამავე დროს ევოლუცია არის თეორია რომელიც ყველაზე კარგადაა დოკუმენტირებული და შემოწმებული. ევოლუციას აღიარებს ყველა სამეცნიერო აკადემია და მეცნიერთა უდიდესი ნაწილი. რადგან  იგი 150 წლის მანძილზე უამრავი მეცნიერის მიერ უამრავჯერაა შემოწმებული, დატესტილი და მრავალი ფაქტით გამყარებული.

სამყარო კიდევ უფრო ხნიერია

ადრეული სამყაროს ყველაზე დეტალური რუკა, რომელიც შეადგინა პლანკმა

სამყარო კიდევ უფრო ხნიერია – ახალ მონაცემებზე დაყრდნობით აცხადებენ მეცნიერები. მაგრამ ეს მნიშვნელოვნად არ ცვლის საერთო სურათს. თუმცა ჩვენი ყოველდღიური სტანდარტებით 100 მილიონი წელი ძალიან დიდი დროა, სამყაროსთვის არც ისე დიდი დროა. ეს დაახლოებით იგივეა 14 წლამდე ბავშვის ასაკის განსაზღვრაში 1 თვე რომ შეგვეშალოს.

ევროპული კოსმოსური სააგენტოს პლანკის მისიის მიხედვით სამყაროს ასაკი შეადგენს 13.82 მილიარდ წელიწადს. აქამდე ყველაზე ზუსტი მონაცემები, ცნობილი იყო WMAP-ისგან 13.72 მილიარდი წელიწადი. თუმცა მეცნიერები ამბობენ რომ პლანკმა უფრო დეტალური მონაცემები მოაგროვა და შესაბამისად ახალი გაზომვები უფრო სანდოა. ახალი მონაცემები მიუთითებს არა მარტო სამყაროს ასაკზე არამედ მის შემცველობასა და მდგომარეობაზე. მაგალითად იგივე მონაცემების მიხედვით ირკვევა რომ სამყარო ოდნავ უფრო ნელა ფართოვდება და შესაბამისად უფრო ნაკლებ ბნელ ენერგიას შეიცავს.

პაწაწინა მთვარის ზომის პლანეტა – ახალი რეკორდი მცირე ეგზოპლანეტების აღმოჩენაში

სურათზე მარცხნიდან მერკური, Kepler 37b და მთვარე

კეპლერის მისიის მეცნიერებმა დააანონსეს ახალი პლანეტური სისტემის აღმოჩენის შესახებ. პლანეტური სისტემა განსაკუთრებულია იმით რომ აღმოჩენილია უმცირესი ეგზოპლანეტა. პლანეტა Kepler 37b ყველაზე მცირე ზომის პლანეტაა არა მხოლოდ ეგზოპლანეტებს შორის არამედ ჩვენ მზის სისტემის პლანეტებს შორისაც. ის მერკურზე უფრო მცირეა და ზომით ოდნავ აღემატება ჩვენ მთვარეს. ეს აღმოჩენა არის ახალი ზღვარი პლანეტურ მეცნიერებაში.

დედამიწის მსგავსი პლანეტები შესაძლოა უფრო ახლოა

კოსმოსურ ტელესკოპ კეპლერის მეშვეობით, ასტრონომებმა ჰარვარდ სმითსონის ასტროფიზიკის ცენტრში გამოითვალეს რომ ჩვენს გალაქტიკაში  წითელი ჯუჯების 6% გააჩნიათ დედამიწის ზომების პლანეტები ე.წ “საცხოვრებელ ზონებში” ეს არის ზონა ვარსკვლავის გარშემო რომელშიც შესაძლებელია თხევადი წყლი არსებობა. 

მზის სამეზობლოში ვარსკვლავთა უმრავლესობა წითელი ჯუჯაა. მკვლევარებს სჯერათ რომ დედამიწის ზომის პლანეტა, ზომიერი ტემპერატურით, შეიძლება მდებარეობდეს მხოლოდ 13 სინათლის წლის მოშორებით. “ჩვენ არ ვიცით შესაძლებელია თუ არა სიცოცხლის არსებობა პლანეტაზე რომელიც წითელ ჯუჯას გარემოექცევა, მაგრამ ეს აღმოჩენები გამოწვევას უზმადებს ჩემს ცნობისმოყვარეობას, თუ სიცოცხლის კოსმოსური აკვნები, უფრო სხვადასხვაგვარია ვიდრე ჩვენ ადამიანებს წარმოგვიდგენია.” ამბობს ნატალი ბათალჰა კეპლერის მისიის მეცნიერი.

Across the Universe პოლარულ ვარსკვლავზე

5 წლის წინ 2008 წლის 4 თებერვალს NASA დაარსებიდან 50 წლისთავს აღნიშნავდა. ზეპოპულარული ბითლზის ასევე ზეპოპულარული სიმღერა Across the Universe  კი დაბადებიდან (ჩაწერიდან) 40 წლის თავს. NASA-ს კიდევ ქონდა რამდენიმე იუბილე პირველი ამერიკული თანამგზავრის Explorer  1-ის 50 წლის იუბილე და Deep Space Network-ის (ანტენების საერთაშორისო ქსელი) 45 წლის თავი. NASA-მ ეს თარიღები აღნიშნა ბითლზის ლეგენდარული სიმღერის კოსმოსში გაშვებით. სიგნალი გაშვებული იქნა პოლარული ვარსკვლავის მიმართულებით, რომელიც ჩვენგან 431 სინათლის წლის მოშორებით მდებარეობს. ასე რომ ბითლზის Across the Universe კვლავ გზაში იმყოფება და დანიშნულების ადგილს 426 წლის შემდეგ ჩააღწევს (სიმღერა სინათლის სიჩქარით მიისწრაფვის) თუმცა პოლარული ვარსკვლავი სუპერგიგანტია და ნაკლებად სავარაუდოა სიცოცხლისთვის სათანადო პლანეტები გარემოექცეოდნენ მის ირგვლივ (ზოგ ბიტლომანს გაუტყდა :D)  მაგრამ სამყარო დიდია და Across the Universe-საც დიდი გზა აქვს. ვინ იცის მანამდე ვინ დაიჭერს 😀  და მოუსმენს? იმედია უცხოპლანეტელებს მოეწონებათ 😀

Symphony of Science – მუსიკას + მეცნიერება

წინა პოსტები ცოტა რთულ საკითხებს ეხებოდა, შავი ხვრელები, დიდი აფეთქება და ბნელი მატერია. ისე კი შევეცადე მარტივად მიმეტანა მკითხველამდე. ამჯერად კი Relax and listen to Symphony of Science. ბევრს გექნებათ მოსმენილი, ვისაც არა და მაქვს პატივი წარმოგიდგინოთ “მეცნიერების სიმფონია” ეს არის პროექტი რომელიც მიზნად ისახავს მეცნიერების პოპულარიზებას მუსიკით. მისი შექმნელი ჯონ დ. ბოსუელი ამბობს რომ პროექტის მიზანია მეცნიერული ცოდნის და ფილოსფიის მიტანა პუბლიკასთან. რაც ჩემი აზრით მისასალმებელია. მუსიკა ყველას უყვარს (ალბათ) და თუ ის რაიმე ღირებულს გეტყვის ან აღძრავს შთაგონებას, მაგას რა ჯობია. “მუსიკა და მეცნიერება ეს ჩემი ვნებაა” ამბობს იგი. “რომელთა გაერთიანებისკენაც მივილტვი, რათა მსმენელამდე მივიტანო ღირებული მესიჯი.”  Symphony of Science სხავდასხვა მეცნიერთა საუბარს თუ პრეზენტაციას მუსიკად აქცევს. არემიქსებს მათ საუბარს და ადებს მუსიკას. შემდეგი კი ძალიან საინტერესო გამოდის. რაც მთავარია შთამაგონებელიც კი. ძირითადად გააჩნია ელექტრონული მუსიკის ელემენტები.